چه میزان با مراحل ساخت سفره های قلمکار آشنایی دارید؟

برای ساخت سفره های قلمکار در اصفهان، روش هایی استفاده میشود که در این پست به بررسی آن ها می پردازیم، با ما همراه باشید

۱- شستشوی پارچه پیش از انجام کار

قلمکارسازان بعد از تهیه‌ رنگ‌ها، پارچه‌ ها را به خوبی می شویند تا آهار و مواد زاید آنها از بین برود. پارچه ها را به مدت پنج روز در آب رودخانه می گذارند و تکانشان نمی دهند. سپس یک سر پارچه را می گیرند و با کوبیدن سر آزاد آن به سنگ، مواد زاید از پارچه بیرون و به اصطلاح آن را آبخور می کنند.

رنگرزیِ زمینه نخودیِ پارچه یکی از مراحل معمول در قلمکارسازی است که با پوست انار و هلیله انجام می شود. برخی ترجیح می دهند پارچه را سفید کنند به همین جهت پس از شستشو آن را بر روی زمین شنی پهن و مرتبا بر روی آن آب می پاشند تا پس از مدتی بر اثر تابش نور خورشید سفید شود.

اگر قسمتی از طرحی که قرار است روی پارچه پیاده شود رنگی باشد زمینه نقش باید به رنگ زرد در آید نه سفید‌. پس از خشک شدن پارچه آن را در اندازه های مختلف می برند تا از آنها انواع قلمکار، مانند پرده و رومیزی تهیه شود.

۲- چاپ نقش بر روی پارچه

برای چاپ قلمکار بر روی پارچه، میزی از چوب چنار، توت و یا الوار جنگلی لازم است که سطحی به طول دو متر و عرض یک و نیم متر دارد و روی پایه های محکمی با ارتفاع شصت سانتی متر قرار گرفته است.

پایه های میز را به اندازه ده سانتی متر در کف کارگاه فرو می کنند تا از تکان خوردن میز جلوگیری به عمل آید. سطح این میز را با روی هم گذاشتن پارچه پشمی و یا کتانی به ضخامت تقریبی هفت سانتی متر می رسانند تا موقع چاپ با ضربه دست استاد قلمکاری قسمت های ریز و درشت و حساس قالب نیز به راحتی روی پارچه قرار گیرند.

بعد از شستشو نقش زنی بر روی پارچه یا سفره های قلمکار آغاز می شود و هنرمند با کمک قالب‌های چوبی -که هر کدام نشان از یک رنگ دارند- نقوش را به پارچه منتقل می کند. استاد قالب را به رنگ سیاه آغشته و قدری کتیرا به آن اضافه می کند که به هنگام چاپ اصطلاحا شُره نکند.

قالب را با دست چپ در نقطه مورد نظر روی پارچه فشار می دهد و با ضربه مشت دست راست کاری می کند که نقش از روی قالب بر روی پارچه انتقال یابد. استادان قلمکار پارچه ای به نام دست پیچ یا مچ بند به دست خود می بندند.

این دست پیچ از چرم و یا از پارچه است و برای جلوگیری از درد و ناراحتی های ناشی از ضربه و فشار دست بروی قالب استفاده می شود. بعد از نقوش سیاه نوبت به رنگ های قرمز، آبی و زرد می رسد تا بر روی پارچه بنشینند. در هر کارگاه هر قالب زن پیاده سازی یک رنگ را برعهده دارد و برای رنگ بعدی پارچه را به نفر کنار خود می سپارد.

۳- شستشوی پارچه و تثبیت رنگ

بعد از نقش زدن، پارچه را مجددا می شویند تا رنگ های اضافی خارج شود و پس از خشک شدن، آن را برای تثبیت رنگ آماده می کنند. برای تثبیت رنگ پاتیلی را از آب پر می کنند و آن را به جوش می آورند. برای هر ۱۰۰۰ متر پارچه حدود ۱۲ کیلوگرم پوست انار ساییده شده و بعد از آن حدود ۹۰ کیلوگرم مغز روناس را به آب اضافه می کنند. پارچه را در این آب می جوشانند تا رنگ ها تثبیت شوند.

قبل از تماس با روناس، رنگ قرمز نقش ها به رنگ چرک است و کم کم به حالت اصلی خود ظاهر می شود. به وسیله چوب های بلند پارچه ها را زیر و رو می کنند تا محلول حاصل کاملا به خورد پارچه برود. پس از درآوردن پارچه از این محلول آن را باز هم در آب رودخانه شستشو می دهند؛ سپس آن را دوباره به سنگ می کوبند تا آب و روناس آن خارج شود.

پس از خشک کردن، پارچه ها به دو قسمت تقسیم می شوند؛ نخست پارچه هایی که باید زمینه کرم داشته باشند و برای مرحله بعدی چاپ یعنی گرفتن رنگ های دیگر به کارگاه فرستاده شوند. دوم پارچه هایی که باید زمینه شان سفید شود و به مرحله سفیدگری نیاز دارند.

سفید گری:

سفره های قلمکار ، پارچه هایی که باید زمینه سفید پیدا کنند را در محلولی مخصوص فراهم می شود، می خیسانند. سپس پارچه را روی زمین پهن می کنند به طوری که نقش هایش رو به زمین و پشت به آفتاب باشد. مدام روی پارچه آب می پاشند تا نمدار بماند و خشک نشود.

کار سفیدگری پارچه در تابستان ۵ روز طول می کشد و این زمان در زمستان ممکن است به یک ماه هم برسد.

این زمان بستگی به درجه حرارت و مدت زمان تابش مستقیم خورشید دارد. پس از تمام شدن کار سفید گری، کار چاپ رنگ های آبی، زرد و سبز روی پارچه شروع می شود و به این ترتیب پس از یک شستشوی دیگر پارچه، کار تقریبا به پایان می رسد.

پس از تمام شدن کار سفید گری، اگر نیاز باشد پارچه را دوباره به کارگاه می فرستند تا رنگ های آبی، زرد و سبز روی آن پیاده شود. در مرحله آخر دوباره پارچه را شستشو می دهند.

در آخرین مرحله شستشو بعد از خشک کردن پارچه در هوای آزاد نوبت منگوله زنی یا ریشه تابی می رسد و سپس پارچه ها راهی بازار می شوند.

• نویسنده : mrzarhoon
• تاریخ : فروردین فروردین ۱۳۹۹
• دسته بندی : قلمکار صدر,
• برچسب ها : چه میزان با مراحل ساخت سفره های قلمکار آشنایی دارید؟, خرید سفره های قلمکار اصفهان, خرید محصولات قلمکار, خرید محصولات قلمکار اصفهان, روش های قلمکاری, سفره های قلمکار, قلمکار صدر, قلمکارصدر, مراحل ساخت سفره قلمکار